درآمد:
درآمـد عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه بجز مواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط میشود. مفهوم درآمد، هر دو گروه ” درآمد عملیاتی“ و ” درآمد غیرعملیاتی“ را در برمیگیرد.
درآمـد عملیاتی عبـارت از درآمدی است کـه از فعالیتهای اصلی و مستمر واحد تجاری حاصل میگردد و با عناوین مختلفی از قبیل فروش، حقالزحمه، سود تضمین شده، سود سهام و حق امتیاز مورد اشاره قرار میگیرد.
مبحث اصلی در حسابداری درآمد عملیاتی عمدتاً معطوف به تعیین زمان شناخت درآمد عملیاتی است.
درآمد عملیاتی زمانی شناسایی میشود که شواهد کافی مبنیبر وقوع یک جریان آتی ورودی منافع اقتصادی وجود داشته باشد (یعنی جریان منافع اقتصادی مرتبط با درآمد عملیاتی به درون واحد تجاری محتمل باشد) و این منافع را بتوان بهگونهای اتکاپذیر اندازهگیری کرد.
در این استاندارد، درآمـد عملیاتی حاصل از موارد زیر مطرح نمیشود:
- سود سهام حاصل از سرمایهگذاریهایی که به روش ارزش ویژه به حساب گرفته میشود،
- پیمانهای بلندمدت (رجوع شود به استاندارد حسابداری شماره ۹ با عنوان حسابداری پیمانهای بلندمدت)،
- قراردادهای اجاره،
- کمکهای بلاعوض و سایر کمکهای مشابه دولتی (رجوع شود به استاندارد حسابداری شماره ۱۰ با عنوان حسابداری کمکهای بلاعوض دولت)،
- قراردادهای بیمه در شرکتهای بیمه،
- افزایش طبیعی حیوانات پرورشی و محصولات کشاورزی و جنگلی،
- استخراج مواد معدنی، و
- تغییر ارزش سایر داراییهای جاری از قبیل سرمایهگذاریها (در مؤسسات تخصصی سرمایهگذاری) یا سرمایهگذاری در املاک در واحدهای تجاری که به خرید و فروش املاک اشتغال دارند.
درآمـد عملیاتی:
عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه، بجز موارد مرتبط با آورده صاحبان سرمایه، که از فعالیتهای اصلی و مستمر واحد تجاری ناشی شده باشد.
ارزش منصفانه:
مبلغی است که خریداری مطلع و مایل و فروشندهای مطلع و مایل میتوانند در معاملهای حقیقی و در شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکدیگر مبادله کنند.
مبالغی که به نمایندگی از طرف اشخاص ثالث (از قبیل برخی مالیاتها) وصول میشود، به افزایش حقوق صاحبان سرمایه منجر نمیگردد و لذا درآمد عملیاتی محسوب نمیشود. بهگونه مشابه، در مورد کارگزاران، مبالغ ناخالص دریافتی یا دریافتنی به افزایش حقوق صاحبان سرمایه منجر نمیگردد و لذا تنها مبلغ حقالعمل یا کارمزد، درآمد عملیاتی محسوب میشود.
اندازهگیری درآمـد عملیاتی
درآمـد عملیاتی باید به ارزش منصفانه مابهازای دریافتی یا دریافتنی اندازهگیری شود.
مبلغ درآمد عملیاتی حاصل از یک معامله معمولاً طبق توافقی که بین واحد تجاری و خریدار یا استفادهکننده از دارایی به عمل میآید، تعیین میشود. این مبلغ به ارزش منصفانه مابهازای دریافتی و دریافتنی با احتساب تخفیفات تجاری اندازهگیری میشود.
در بسیاری از حالات، مابهازای مربوط، به شکل وجه نقد یا معادل آن میباشد و مبلغ درآمد عملیاتی همان مبلغ وجه نقد دریافتی است. با این حال، هرگاه جریان ورودی وجه نقد به آینده موکول شود، به گونهای که طبق قرارداد منعقده بین فروشنده و خریدار و یا ضوابط معمول فروشنده، مبلغی اضافه بر بهای فروش نقدی کالا یا خدمات دریافت شود، در این حالت ارزش منصفانه مابهازای مربوط، بهای فروش نقدی است و مبلغ اضافه دریافتی درآمد عملیاتی فروشنده محسوب نمیشود، بلکه باید باتوجه به محتوای تجاری معامله تحت عنوان ” درآمـد تأمین مالی“ به طور جداگانه نمایش یابد.
هرگاه کالاها یا خدمات در قبال کالاها یا خدمات دیگری که از لحاظ ماهیت و ارزش مشابه باشد مبادله گردد، این مبادله به عنوان معاملهای درآمدزا تلقی نمیشود.
برای مثال میتوان از مبادله شیر توسط دو شرکت تولیدکننده محصولات لبنی جهت تأمین به موقع تقاضای مشتریان در حوزه توزیع محصولاتشان اشاره کرد. چنانچه کالا یا خدمات غیر مشابه مبادلـه شود، این مبادله به عنوان معاملهای درآمدزا تلقی میگردد. در این حالت درآمد عملیاتی به ارزش منصفانه کالاها یا خدمات دریافتی پس از تعدیل از بابت سرک نقدی اندازهگیری میشود. هرگاه ارزش منصفانه کالاها یا خدمات دریافتی را نتوان بهگونهای اتکاپذیر اندازهگیری کرد، درآمـد عملیاتی به ارزش منصفانه کالاها یا خدمات واگذار شده پس از تعدیل از بابت سرک نقدی، اندازهگیری میشود.
درآمـد غیر عملیاتی
درآمدی است که از طریق فعالیت اصلی شرکت بوجود نیامده باشد مانند درآمد حاصل از فروش دارایی ثابت